گاز پروپان یکی از گازهای پرکاربرد و مهم در صنایع مختلف است که در بسیاری از خانه‌ ها و مشاغل به عنوان سوخت استفاده می‌شود. این گاز، که به عنوان یکی از ترکیبات هیدروکربنی شناخته می‌ شود به دلیل ویژگی‌ های خاص خود، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف دارد. در این مقاله از سایت بازرگانی ماهور، به بررسی ویژگی‌ ها، کاربردها و خطرات گاز پروپان پرداخته و به سؤالات مختلف درباره آن پاسخ خواهیم داد.

گاز پروپان چیست؟

به دلیل ساختار ساده و تقارن مولکولی، پروپان به گروه آلکان‌ ها تعلق دارد. این ترکیب به صورت طبیعی در گاز طبیعی و نفت خام یافت می‌ شود. پروپان در دمای اتاق به صورت گاز طبیعی است، اما به راحتی می‌ توان آن را تحت فشار به مایع تبدیل کرد که به همین دلیل استفاده از آن در سیلندرهای گاز مایع راحت‌ تر است. در دمای استاندارد، این گاز بی‌ رنگ، بی‌ بو و غیر سمی است، اما معمولاً برای تشخیص نشت از مواد شیمیایی معطر استفاده می‌ شود.

فرمول پروپان

پروپان یک هیدروکربن آلکان با فرمول شیمیایی C3H8 است. این گاز از سه اتم کربن و هشت اتم هیدروژن تشکیل شده است.

پیشنهاد ویژه: می توانید جهت دریافت مشاوره تخصصی رایگان درباره خرید و قیمت انواع محصولات نفتی تماس بگیرید. ( کلیک کنید)

کاربرد پروپان

پروپان در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ ای دارد. برخی از مهم‌ ترین کاربردهای این گاز به شرح زیر است:

1. سوخت در خانه‌ ها و صنایع: پروپان به عنوان یک سوخت در کوره‌ ها، آبگرمکن‌ ها و اجاق‌ های گازسوز استفاده می‌ شود. بسیاری از مناطق دورافتاده یا مناطق بدون دسترسی به شبکه گاز طبیعی از پروپان برای گرمایش و پخت و پز استفاده می‌ کنند.
2. صنعت حمل و نقل: پروپان به عنوان سوخت در برخی خودروها، به ویژه خودروهایی که به LPG (گاز مایع نفتی) مجهز هستند، استفاده می‌ شود. استفاده از پروپان به عنوان سوخت در خودروها به دلیل انتشار کمتر آلاینده‌ ها نسبت به بنزین یا دیزل، محبوبیت یافته است.
3. صنایع شیمیایی: پروپان به عنوان ماده اولیه در تولید پلیمرها و سایر مواد شیمیایی مانند پروپیلن و پلی پروپیلن استفاده می‌ شود.
4. صنایع کشاورزی: در کشاورزی، از پروپان برای تامین انرژی در دستگاه‌ های خشک‌ کن، دستگاه‌ های آبیاری و گرمایش گلخانه‌ ها استفاده می‌ شود.
5. مصارف تفریحی: در فعالیت‌ هایی نظیر کمپینگ و کوهنوردی، از پروپان برای تامین انرژی اجاق‌ ها و چراغ‌ های گازی استفاده می‌ شود.

کاربرد گاز پروپان در صنایع پالایش و پتروشیمی:

• به عنوان خوراک در پتروشیمی برای تولید الفین‌ ها و پروپیلن
• به عنوان سوخت در کوره‌ ها و بویلرها
• به عنوان حلال در فرآیندهای جداسازی

کاربرد گاز پروپان درصنایع دیگر:

• سوخت موتورهای دیزل و بنزینی
• استفاده از گاز پروپان در کابل سازی ها
• سوخت کوره‌ های صنعتی و تجاری
• استفاده از گاز پروپان در بالن های هوای گرم
• سوخت مشعل‌ های برش و جوشکاری
• گاز مبرد در سیستم‌ های تهویه مطبوع
• کوره های سفال و آجرپزی، کارخانه های تولید شیشه

حتما بخوانید: مشتقات نفتی چیست؟ + انواع آن (کلیک کنید)

خطرات گاز پروپان

اگرچه پروپان در بسیاری از صنایع و خانه‌ ها به طور گسترده استفاده می‌ شود، اما این گاز نیز خطرات خاص خود را دارد. مهم‌ ترین خطرات گاز پروپان عبارتند از:

1. خطر انفجار: پروپان یک گاز قابل اشتعال است و در صورت نشت می‌ تواند باعث آتش‌ سوزی یا انفجار شود. این گاز در ترکیب با هوا می‌ تواند مخلوطی قابل اشتعال تشکیل دهد. به همین دلیل، نگهداری و حمل و نقل پروپان باید با دقت انجام شود تا از هرگونه نشتی جلوگیری شود.
2. خطر اختناق: گاز پروپان در محیط‌ های بسته و بدون تهویه می‌ تواند به سطح اکسیژن هوای محیط آسیب بزند و باعث ایجاد مشکلات تنفسی یا حتی مرگ شود. بنابراین، استفاده از پروپان در مکان‌ های با تهویه مناسب و مطمئن ضروری است.
3. سمی بودن در غلظت‌ های بالا: اگرچه پروپان به خودی خود سمی نیست، اما در صورت قرار گرفتن در غلظت‌ های بالا می‌ تواند باعث مسمومیت شود. این مسمومیت می‌ تواند مشکلاتی مانند سرگیجه، سردرد و حالت تهوع ایجاد کند.
4. تحریکات پوستی و تنفسی: تماس مستقیم با پروپان مایع می‌ تواند باعث سوختگی‌ های سرمایی شود. همچنین، استنشاق گاز پروپان ممکن است موجب تحریک دستگاه تنفسی گردد.

پروپان مایع

پروپان را می‌ توان تحت فشار به مایع تبدیل کرد که به آن پروپان مایع گفته می‌ شود. گاز پروپان از گازهای طبیعی (شامل 90% گاز متان، 5% گاز پروپان، 5% گاز های دیگر می باشد) و چاه های نفت استخراج می شود.

پروپان با تبرید، از گاز طبیعی فرآوری‌  نشده جدا می‌ شود. جالب است بدانید که گاز طبیعی خام به هنگام خارج شدن از چاه گاز، حاوی گاز‌های دیگر و ناخالصی‌ هایی مانند پروپان و متان است.

البته می‌ توان پروپان را از نفت خام و به وسیله برج تقطیر نیز استخراج کرد. این گاز، بعد از استخراج، فشرده شده و به صورت مایع در کپسول‌ ها و سیلندرها ذخیره می‌ شود. به طور کلی گاز پروپان از طریق دو فرایند کاهش دما و افزایش فشار استخراج می‌ شود و به دو روش زیر استخراج می‌ شود:

• روش قدیمی و مرسوم با 90 تا 98% خروجی پروپان: Refrigerated absorption
• روش جدید تا بالای 99% درصد خروجی پروپان: cryogenic-expander

مزیت‌ های پروپان مایع:

• حجم کمتر برای ذخیره‌ سازی
• حمل‌ و نقل آسان
• ایمنی بیشتر در شرایط استاندارد

پروپان قطبی است یا ناقطبی؟

پروپان یک مولکول ناقطبی است. این ویژگی به دلیل ساختار شیمیایی آن است که در آن پیوندهای کربن – هیدروژن به طور یکنواخت بین اتم‌ های کربن و هیدروژن توزیع شده‌ اند. این توزیع یکنواخت باعث می‌ شود که پروپان دارای ویژگی‌ های غیر قطبی باشد، به این معنی که در محلول‌ های قطبی مانند آب حل نمی‌ شود.

جرم مولی پروپان

جرم مولی پروپان برابر با 44.1 گرم بر مول است. این مقدار از جمع جرم اتم‌ های کربن (12 × 3) و هیدروژن (1 × 8) به دست می‌ آید. به این ترتیب، پروپان یک مولکول سبک است که به راحتی می‌تواند به گاز تبدیل شود و در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد. دانستن جرم مولی پروپان در محاسبات شیمیایی و مهندسی مانند تعیین مقدار سوخت مورد نیاز یا ارزیابی واکنش‌ های احتراق اهمیت دارد.

• فرمول: C3H8
• جرم مولی: 44.1 گرم بر مول
• چگالی: 493.00 کیلوگرم بر متر مکعب
• نقطه جوش: −42 ‪°C
• نقطه ذوب: −188 ‪°C
• شناسه آیوپاک: Propane6

ساختار پروپان

پروپان ساختاری خطی دارد که از سه اتم کربن متصل به یکدیگر و هر کربن به چهار اتم هیدروژن متصل است. این ساختار باعث می‌شود که پروپان دارای ویژگی‌ هایی همچون قابلیت اشتعال بالا و تولید انرژی زیاد در هنگام سوختن باشد.

مدل سه‌ بعدی ساختار پروپان:

• کربن مرکزی: دو پیوند با کربن‌ های دیگر و دو پیوند با هیدروژن‌ ها
• کربن‌ های انتهایی: یک پیوند با کربن مرکزی و سه پیوند با هیدروژن‌ ها

اطلاعات ایمنی گاز پروپان

پروپان گازی قابل اشتعال است و در صورتی که غلظت گاز اکسیژن در محیطی که پروپان وجود دارد، بالا باشد باعث انفجار می شود. لذا در انبارش و نگهداری این سیلندرها می بایست نهایت دقت و توجه را داشت و به هیچ وجه نباید در کنار سیلندرهای اکسید کننده مثل اکسیژن یا گاز نیتروس اکساید ذخیره شود. همچنین سیلندرها می بایست از گرما و جرقه به دور باشند و در حمل و نقل آن ها نهایت دقت و توجه به کار گرفته شود. گاز پروپان بر روی پوست تاثیری ندارد ولی گاز پروپان که تحت فشار زیاد به صورت مایع در آمده است میتواند باعث خارش پوست، کرختی و بی حسی شود.

نتیجه‌ گیری

گاز پروپان یک انرژی پاک و کارآمد است که در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ ای دارد. از استفاده خانگی گرفته تا کاربردهای صنعتی و کشاورزی، این گاز به دلیل ویژگی‌ های خاص خود مورد استفاده قرار می‌ گیرد. با این حال، باید به خطرات آن نیز توجه داشت و از روش‌ های ایمن برای استفاده از این گاز اطمینان حاصل کرد. بنابراین، رعایت استانداردهای ایمنی و آگاهی از خطرات پروپان برای جلوگیری از حوادث ضروری است. استفاده صحیح و ایمن از گاز پروپان نه تنها می‌ تواند به بهره‌ وری بیشتر در صنایع و خانه‌ ها کمک کند، بلکه خطرات ناشی از آن را نیز به حداقل خواهد رساند.