نفت خام یکی از منابع انرژی اولیه و حیاتی در سطح جهانی است که علاوه بر استفاده‌ های مستقیم در صنایع مختلف، به تولید محصولات متنوع دیگری نیز می‌ انجامد. این محصولات که به نام مشتقات نفتی شناخته می‌ شوند، کاربرد های فراوانی در زندگی روزمره انسان‌ ها دارند. در این مقاله از سایت بازرگانی ماهور، به بررسی مشتقات نفتی و کاربردهای آن، توضیح کاربرد فرآورده های نفت، مشخصات فرآورده های نفتی و ویژگی‌ های نفت خام می پردازیم.

نفت خام چیست و مشتقات آن از چه بدست می آیند؟

نفت خام به‌ طور طبیعی ترکیبی پیچیده از هیدروکربن‌ ها است که از فرآیند های شیمیایی و فیزیکی در زمین تشکیل شده‌ اند. پس از استخراج نفت خام، آن را به پالایشگاه‌ ها می‌ برند تا از آن محصولات مختلفی تولید شود. این فرآیند پالایش نفت شامل مراحل مختلفی مانند تقطیر، کراکینگ (شکستن مولکول‌ های بزرگ)، هیدروژناسیون و تصفیه است.

یکی از مهم‌ ترین فرآیند های پالایش نفت، تقطیر است که نفت خام را به بخش‌ های مختلفی بر اساس نقطه جوش تقسیم می‌ کند. این بخش‌ ها عبارتند از گاز های سبک، بنزین، نفت سفید، دیزل و روغن‌ های سنگین. هر کدام از این محصولات ویژگی‌ ها و کاربرد های خاص خود را دارند. برای مثال، بنزین به‌ طور عمده برای سوخت خودرو ها استفاده می‌ شود، در حالی که نفت سفید و دیزل در صنایع مختلف و برای گرمایش استفاده می‌ شوند.

مشتقات نفتی و کاربرد های آن

مشتقات نفتی شامل محصولات متنوعی هستند که به‌ طور گسترده در صنایع مختلف استفاده می‌ شوند. در این بخش، به مهم‌ ترین انواع مشتقات نفتی پرداخته و کاربرد های آن‌ ها را بررسی خواهیم کرد:

1. بنزین

بنزین یکی از پرکاربرد ترین مشتقات نفتی است که در موتور های احتراقی در خودرو ها، موتورسیکلت‌ ها و دیگر وسایل نقلیه استفاده می‌ شود. این محصول از تقطیر نفت خام به دست می‌ آید و به دلیل ویژگی‌ های خاص خود، مانند قدرت بالای احتراق، برای سوخت‌ رسانی به موتور های بنزینی ایده‌ آل است.

پیشنهاد ویژه: می توانید جهت دریافت مشاوره تخصصی رایگان درباره قیمت و خرید عمده نفت و مشتقات نفتی تماس بگیرید. ( کلیک کنید)

2. دیزل (گازوئیل)

دیزل از دیگر محصولات پالایش نفت است که در موتورهای دیزلی استفاده می‌ شود. این سوخت به‌ ویژه در کامیون‌ ها، اتوبوس‌ ها، قطار ها و دستگاه‌ های کشاورزی و صنعتی کاربرد دارد. دیزل از تقطیر نفت خام به دست می‌ آید و در مقایسه با بنزین، چگالی بیشتری دارد. این ویژگی موجب می‌ شود که موتورهای دیزلی بازدهی بالاتری داشته باشند و مصرف سوخت کمتری داشته باشند.

3. مازوت

نوعی سوخت سنگین است که در نیروگاه‌ های برق و برخی صنایع سنگین به کار می‌ رود.

4. نفت سفید

نفت سفید، که گاهی اوقات به آن “نفت چراغ” نیز گفته می‌ شود، یکی دیگر از مشتقات نفتی است که در صنایع مختلف به‌ ویژه برای سوخت‌ رسانی به بخاری‌ ها و چراغ‌ های نفتی استفاده می‌ شود. این محصول همچنین در تولید برخی حلال‌ ها و مواد شیمیایی نیز کاربرد دارد.

5. کروزن

کروزن یک مشتق نفتی است که عمدتا در سیستم‌ های گرمایشی، توربین‌ ها و حتی در هواپیما های جت استفاده می‌ شود. این محصول از تقطیر نفت خام و سپس تصفیه بیشتر آن بدست می‌ آید.

6. قیر

قیر یکی از محصولات سنگین نفتی است که از تقطیر نفت خام به دست می‌ آید. این ماده به‌ طور عمده در صنایع ساخت و ساز، به‌ ویژه در تولید آسفالت برای راه‌ سازی و فرش‌ کاری استفاده می‌ شود. قیر دارای خواص چسبندگی بالایی است و به همین دلیل برای پوشش‌ دهی سطوح و ساخت جاده‌ ها و باند های فرود گاهی مناسب است.

7. پروپان و بوتان

پروپان و بوتان گازهای سبک هستند که در فرآیند پالایش نفت به‌ دست می‌ آیند. این گازها به‌ طور عمده برای مصارف خانگی به‌ عنوان گاز مایع (LPG) استفاده می‌ شوند. همچنین این گازها در صنایع مختلف شیمیایی و نفتی برای تولید سایر محصولات شیمیایی و سوخت‌ ها کاربرد دارند.

8.روغن‌ های پایه

 این روغن‌ ها برای تولید انواع روغن‌ های صنعتی و خودرو ها استفاده می‌ شوند.

9. روغن‌ های سنگین

روغن‌ های سنگین یا همان نفت کوره، که به‌ طور عمده در کشتی‌ ها و برخی نیروگاه‌ ها به‌ عنوان سوخت استفاده می‌ شود، از پالایش نفت خام به دست می‌ آید. این روغن‌ ها دارای چگالی بالا و نقطه ذوب بالایی هستند و به همین دلیل برای کاربرد های صنعتی در مقیاس‌ های بزرگ مناسب هستند.

10. روغن پارافین مایع

احتمالا حداقل برای یکبار هم که شده پارافین را از نزدیک دیده اید. زیرا پارافین یک روغن بی بو و کاملا شفاف است که در نساجی، صنایع آرایشی و بهداشتی و … کاربرد های زیادی دارد.

11. مواد شیمیایی و پلاستیک‌ ها

بیشتر مواد شیمیایی نظیر اتیلن، پروپیلن و پلی‌ اتیلن از نفت خام و گاز های طبیعی به دست می‌ آیند. این مواد برای تولید پلاستیک، محصولات دارویی و بسیاری از مواد شیمیایی دیگر استفاده می‌ شوند.

12. وایت اسپریت

وایت اسپریت یک حلال نفتی است که در نقش رقیق کننده عمل می کند. از این حلال می توان در رنگ سازی، تینرسازی، تولید واکس و پولیش استفاده نمود. بعضی از افراد از وایت اسپریت برای چربی گیری فلزات استفاده می کنند.

13. گوگرد

از گوگرد برای تولید اسیدهای پتروشیمی استفاده می شود. از اهمیت و کاربرد گوگرد در صنعت کشاورزی نمی توان غافل شد. گوگرد می تواند در رشد گیاهان تاثیر به سزایی داشته باشد.

مشخصات فراورده‌ های نفتی

فراورده‌ های نفتی به دلیل ویژگی‌ های شیمیایی و فیزیکی خاص خود، کاربرد های متفاوتی دارند. برخی از مشخصات مهم این فراورده‌ ها عبارتند از:

1. نقطه جوش

نقطه جوش یکی از ویژگی‌ های مهم نفت و مشتقات آن است که تاثیر زیادی در فرآیندهای پالایش و مصرف آن دارد. برای مثال، بنزین دارای نقطه جوش پایین‌ تری نسبت به دیزل است که این ویژگی آن را برای موتورهای احتراقی مناسب‌ تر می‌ کند.

2. چگالی (ویسکوزیته)

چگالی یکی از ویژگی‌ های مهم مشتقات نفتی است. محصولات نفتی با چگالی‌ های مختلف برای کاربرد های متفاوتی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، بنزین دارای چگالی کمتری نسبت به گازوئیل است و به همین دلیل در موتور های احتراقی استفاده می‌ شود.

3. آنتالپی (ویژگی‌ های احتراقی)

آنتالپی مانند سرعت سوختن، دمای احتراق، و میزان تولید حرارت از دیگر مشخصات مهم نفت است که تاثیر زیادی بر کاربرد آن در صنایع مختلف دارد. به طور مثال، گازوئیل به دلیل احتراق تدریجی‌ تر در موتورهای دیزلی استفاده می‌ شود. بنزین به دلیل انرژی بالاتر در مقایسه با دیگر مشتقات نفتی، در خودرو های سبک استفاده می‌ شود.

4. محتوای گوگرد

محتوای گوگرد در فرآورده‌ های نفتی بر ویژگی‌ های محیطی آن‌ ها تاثیر دارد. به عنوان مثال، بنزین و گازوئیل با سطح گوگرد پایین‌ تر معمولا به عنوان سوخت‌ های تمیزتر شناخته می‌ شوند که آلودگی کمتری به دنبال دارند.

حتما بخوانید: با مشتقات نفتی صادراتی ایران آشنا شوید (کلیک کنید)

کاربردهای نفت و فرآورده های نفتی

مشتقات نفتی به دلیل گستردگی کاربردهایشان در صنعت، حمل‌ و نقل، انرژی، شیمیایی، و بسیاری از صنایع دیگر، یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی هستند. امروزه فعالیت های انسانی به طور مستقیم یا غیرمستقیم با استفاده از نفت یا فرآورده های فرعی آن مرتبط هستند. این سوخت برای گرما و روشنایی، روان کننده ماشین آلات و مواد خام برای تعدادی از صنایع تولیدی فراهم می کند. کاربرد های فرآورده های مواد نفتی و مشتقات نفت به طور کلی شرح داده شده است:

1. صنعت حمل‌ و نقل

نفت به عنوان سوخت اصلی و کلیدی در تامین انرژی برای حمل و نقل است. مشتقات نفتی مانند بنزین، گازوئیل و سوخت‌ های جت نقش حیاتی در صنعت حمل‌ و نقل دارند. بدون این سوخت‌ ها، حرکت خودرو ها، هواپیما ها، قطار ها و کشتی‌ ها غیرممکن خواهد بود.

2. صنعت شیمیایی

در صنعت شیمیایی، بسیاری از محصولات مانند پلاستیک‌ ها، مواد شیمیایی اولیه و رنگ‌ ها از نفت خام و مشتقات آن تولید می‌شوند. این محصولات به دلیل ویژگی‌ های خاصشان، در ساخت انواع کالاهای مصرفی و صنعتی استفاده می‌ شوند.

3. صنعت انرژی

نفت و مشتقات آن به عنوان منابع انرژی اولیه برای تولید برق و حرارت در نیروگاه‌ ها و صنایع مختلف استفاده می‌شود. گاز طبیعی و گازهای مایع نیز از مشتقات نفتی هستند که در این صنعت نقش دارند.

4. صنعت داروسازی

از مشتقات نفتی برای تولید مواد دارویی، آنتی‌ بیوتیک‌ ها و حتی برخی داروهای شیمیایی استفاده می‌ شود. این محصولات در درمان بیماری‌ ها و بهبود سلامت عمومی بسیار مهم هستند.

5. روان کننده ها

روان کننده ها که از نفت گرفته می شوند، تقریبا در همه صنایع در بسیاری از ماشین ها استفاده می شوند. در انواع خودرو ها و ماشین های صنعتی از روان کننده ها برای کاهش اصطکاک استفاده می شوند. علاوه بر این، آنها در پخت و پز، کاربرد های زیستی بر روی انسان، اولتراسوند و معاینات پزشکی استفاده می شوند. روان کننده ها معمولا حاوی 90 درصد روغن پایه اند که معمولا مشتقات نفتی هستند.

نتیجه‌ گیری

مشتقات نفتی نقش حیاتی در دنیای مدرن دارند و تاثیر آن‌ ها بر زندگی روزمره انسان‌ ها غیرقابل‌ انکار است. از بنزین و دیزل گرفته تا گازهای مایع و قیر، هر یک از این محصولات به‌ طور گسترده در صنایع مختلف استفاده می‌ شوند. آگاهی از ویژگی‌ ها و کاربرد های این فراورده‌ ها می‌ تواند به تصمیم‌ گیری‌ های بهینه‌ تر در مصرف انرژی و انتخاب سوخت‌ های مختلف کمک کند.